Về Côn Đảo thăm "cụ bàng” di sản trăm năm tuổi

Giữ gìn vẻ đẹp của bàng di sản ở Côn Đảo

Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu) được du khách gần xa biết đến là vùng đất có nhiều cây bàng cổ thụ với thế đứng đẹp, sừng sững ven biển lớn. Huyện đảo này có khoảng 60 cây bàng có tuổi từ 130 - 150 năm và được vinh danh là cây Di sản Việt Nam.

Những "cụ bàng" di sản trăm tuổi. Ảnh: Nha Mẫn

Thực tế, bàng Côn Đảo thuộc loại giống cây rừng, lá, quả to hơn bàng nơi khác. Cây bàng ở huyện đảo thường không mọc thẳng mà mọc nghiêng ngả đủ dáng, thân nhiều ụ, sừng to. Có những cây bàng hiện nay hàng chục người ôm không xuể do thân to và nhiều ụ lớn.

Theo các  chuyên gia, bàng ở Côn Đảo hứng mưa chịu nắng, bão khắc nghiệt nhưng vẫn vững chãi, xanh tốt. Do khí hậu, thời tiết, môi trường đặc trưng ở Côn Đảo tác động nên cây bàng Côn Đảo có lá thẫm, gốc rộng hơn, vỏ cây xù xì, gân guốc hơn bàng trồng ở đất liền. 

Các vị trí có nhiều cây bàng di sản gồm đường Tôn Đức Thắng có 19 cây; đường Lê Duẩn có 11 cây; Di tích trại Phú Hải (thuộc hệ thống Nhà tù Côn Đảo) có 8 cây; Di tích trại Phú Sơn (thuộc hệ thống Nhà tù Côn Đảo) có 7 cây; Di tích Nhà Chúa Đảo có 8 cây. Trong đó ấn tượng nhất và thường được các du khách chụp hình là những cây bàng cổ thụ trên đường Tôn Đức Thắng, khu vực đối diện cầu tàu 914 lịch sử.

Những cây bàng sừng sững ven biển. Ảnh: Nha Mẫn

Theo các bô lão kể lại, trước đây bàng Côn Đảo được trồng nhằm mục đích chắn gió, bão, bảo vệ đảo trước biển lớn. Và trong những ngày tháng hào hùng của dân tộc, các “cụ bàng” cũng hiên ngang, sừng sững, là chứng nhân lịch sử chứng kiến những đau thương, mất mát nơi hòn đảo từng được ví là "địa ngục trần gian". 

Vẻ đẹp theo thời gian của bàng Côn Đảo. Ảnh: Nha Mẫn

Ông Phan Hoàng Oanh, 78 tuổi, cựu tù Côn Đảo kể rằng ngày trước, mỗi lần được cai ngục cho ra ngoài, người tù nào cũng tìm cách hái lá bàng non và cả lá bàng xanh, nhặt trái bàng lén giấu trong người, ngậm trong miệng vào phòng giam chia cho đồng đội cùng ăn. 

Lá bàng, quả bàng đối với người tù Côn Đảo như rau xanh, thực phẩm giúp chống chọi với cơn đói, cơn đau.

Bàng Côn Đảo nhiều cây thuộc cây di sản Việt Nam. Ảnh: Nha Mẫn

“Cây bàng di sản giờ đây đã trở thành biểu tượng tinh thần của người dân Côn Đảo, vẻ đẹp, ấn tượng của Côn Đảo đối với du khách khi ghé thăm. Còn ngày xưa lá bàng đã giúp vết thương trên người chiến sĩ bớt mưng mủ. Đặc biệt, cây bàng còn làm nhiệm vụ của một bưu tá, truyền và nhận thông tin. Lá bàng khô được người chiến sĩ đốt để làm mực, truyền tin cho nhau. Gốc của cây bàng có nhiều ngóc ngách như những hộp thư liên lạc bí mật được chiến sĩ làm nơi cất giấu thư từ”, ông Oanh kể.

Nhiều du khách khi đến với Côn Đảo đều lưu lại hình ảnh cùng cây bàng di sản. Ảnh: Nha Mẫn

Cũng theo ông Oanh, thời gian ở nhà tù Côn Đảo, cai ngục dùng nhiều thủ đoạn để truy bức người tù chính trị. Thậm chí áp dụng những thủ đoạn thâm hiểm để hành hạ tù chính trị mà không cần đánh đập, trong đó có việc không cho người tù ăn rau trong nhiều tháng liền. 

Hậu quả khiến cho nhiều tù chính trị bị rối loạn chức năng tiêu hóa, mắc nhiều căn bệnh tiêu hóa khiến sức khỏe của người tù dần suy kiệt.

Bàng Côn Đảo có thế đứng lạ. Ảnh: Nha Mẫn

“Ngày đó, do thiếu rau xanh nên anh em chúng tôi thường dùng lá bàng non để ăn thay rau nhưng không phải ai cũng được ra ngoài để hái lá bàng. Những ngày bị giam ở Trại Phú Bình (chuồng cọp Mỹ), tôi được giao nhiệm vụ nấu ăn cho các tù chính trị nên hay được ra ngoài buồng giam. Mỗi lần như vậy tôi lại lén hái lá bàng non mang về cho đồng đội chia nhau ăn để có chất xơ, chống lại những căn bệnh tiêu hóa”, ông Oanh nhớ lại.

Bàng di sản, chứng nhân lịch sử

Hiện nay người dân Côn Đảo còn nhặt trái bàng để tách lấy hạt, chế biến hạt bàng rang, mứt hạt bàng, bàng sấy bán cho du khách về làm quà trong những chuyến thăm Côn Đảo. Và cũng không biết từ bao giờ, hạt bàng trở thành đặc sản của huyện đảo, được người người gửi gắm, truyền tai nhau mang về đất liền làm quà biếu.

Người dân đi lại mát mẻ nhờ bóng mát từ cây bàng. Ảnh: Nha Mẫn

Bà Nguyễn Thị Tâm, người dân Côn Đảo cho biết bàng sẽ ra trái từ tháng 6 kéo dài đến tháng 9, sau đó đến tháng 10 và tháng 11 bàng rụng nên một số người dân Côn Đảo sẽ đi nhặt trái bàng về tách lấy hạt để mang rang, sấy, làm mứt bán cho du khách. 

Theo lãnh đạo huyện Côn Đảo, hiện nay các cây bàng cổ thụ di sản của Việt Nam được người dân Côn Đảo gìn giữ, bảo vệ rất kỹ lưỡng. 

UBND huyện Côn Đảo thường xuyên đôn đốc, chỉ đạo đơn vị quản lý cây xanh của huyện thực hiện tốt công tác chăm sóc, cắt tỉa cành, nhánh khô, xử lý những cây bị sâu bệnh, cây già cỗi, dễ gãy, đổ gây nguy hiểm cho người đi đường. Chủ động ngăn chặn kịp thời các hành vi khai thác, phá hoại cây.

Vẻ đẹp của cây bàng Côn Đảo. Ảnh: Nha Mẫn

Chị Hồ Thị Thủy (Đồng Nai, là du khách ra thăm Côn Đảo) nói rằng chị rất thích vẻ đẹp của những cây bàng Côn Đảo. 

“Tôi thích khoảnh khắc chiều đến ngồi ở quán cà phê ngay dưới hai gốc bàng lớn ở đường Tôn Đức Thắng. Những tán bàng rộng, bao phủ cả một khu vực, che chắn cho du khách ngồi cà phê. Lúc này vừa được ngắm biển, vừa đọc sách, cảm giác thật thú vị”, chị Thủy chia sẻ.

Tương tự anh Nguyễn Văn Phượng (du khách đến từ Nghệ An) nói rằng Côn Đảo bình yên, chưa có nhiều sự can thiệp nên anh rất muốn thường xuyên ghé thăm. 

Đến đây ngoài du lịch tâm linh, viếng các anh hùng liệt sĩ, cô Võ Thị Sáu, hệ thống nhà tù Côn Đảo thì anh và gia đình còn được nghỉ ngơi sau những ngày dài mệt nhọc, xô bồ. 

Bàng di sản trở thành biểu tượng khó quên của Côn Đảo. Ảnh: Nha Mẫn

“Mỗi lần ra Côn Đảo vợ chồng tôi đều cùng nhau chụp ảnh dưới tán bàng để lưu lại kỷ niệm. Bởi bàng Côn Đảo có thế đứng rất lạ, gốc to, nhiều ụ lớn, không giống bàng trong đất liền. Bản thân tôi mong huyện đảo luôn chăm sóc, gìn giữ vẻ đẹp của mảng xanh đặc biệt này”, anh Phượng nói.

Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã có quyết định công nhận những cây bàng cổ thụ Côn Đảo là "Cây di sản Việt Nam" từ năm 2012. Những hàng cổ thụ góp phần tạo nên không gian trầm mặc, cổ kính, rất riêng của Côn Đảo, tạo được nhiều ấn tượng tốt đẹp với du khách mỗi khi về đây. Bàng Côn Đảo đã trở thành một nét đặc trưng thu hút du khách của Côn Đảo nói riêng và Bà Rịa - Vũng Tàu nói chung.